Makat Çatlağı Nedir, Neden Olur?

Anüsü örten derinin (mukoza) yırtılma şeklinde yaralanmasıdır. Anal fissür de denir. Hastalığın başlangıç süresi, klinik belirtiler ve muayene bulgularına göre akut yani yeni ve müzminleşmiş yanı kronik olarak iki çeşidi vardır. Tedavisi fissürün çeşidine göre seçilir.

Anal Fissür Neden Olur?

Akla ilk gelen neden kabızlıktır çünkü hastaların % 95 den fazlası kabızlıkla başladığını ifade eder. (1) Çatlağa neden olması için kronik kabızlık olması gerekmez bir defa kabız kalmak yeterlidir. Kronik kabızlık yaşayanlarda daha sık görülür. Kabızlık çatlağın oluşmasına neden olduğu gibi kronikleşmesinin de, tedaviden sonra tekrarlamasının da en sık nedenidir. Kabızlık dışında yoğun ishal, doğum, ters ilişki de çatlağa neden olabilir.

Anal Fissür Belirtileri Nelerdir?

Yeni oluşan çatlakla müzminleşmiş çatlak arasında küçük farklar vardır.

Akut Fissür Belirtileri

– Dışkılarken makatın içini cam kırıkları çiziyormuş gibi acı
– Kaşıntı
– Tuvalet sonrası dakikalar içinde düzelen ağrı
– Kanama, kanama daha çok peçeteyi kirletecek tarzda olur, fazla değildir.
– Akıntı, çalak zemininde iltihap gelişmesinden oluşur.

Kronik Fissür Belirtileri

– Akuttaki gibi makatı cam çiziyormuş şeklinde acı
– Tuvalet sonrası saatlerce devam eden makatta kasılma şeklinde ağrı
– Kaşıntı
– Kanama, akut döneme kıyasla daha azdır
– İltihabi akıntı
– Dışkılama sonrası yanma
– Makatın kenarında küçük çıkıntı
– Bu belirtilerin biri veya daha fazlası varsa fissür düşünülür.

Makat Çatlağı Olan Ne Yemeli, Ne Yememeli?

Yemekle direk ilişkisi olmayan ama indirek olarak ciddi ilişkisi olan bir hastalıktır. Yendiği için çatlak yapan herhangi bir gıda yoktur veya ilerlemesine neden olan bir yiyecek yoktur ama doğru beslenilmezse kabız kalınır ve kabızlık da çatlağa neden olur.

Yenen değil yenmeyen gıda fissüre neden olur. Şöyle ki her şey rafinerize tüketilirse, posalı gıdalar yenmezse kabızlık kaçınılmazdır. Kabız kalınınca da fissür ortaya çıkabilir.

Kabızlığı yani fissür oluşumunu engellemek için;
– Sebze meyve alışılmıştan çok yenmelidir
– Akşamları yatmadan 1 saat kadar önce kayısı, kayısı kurusu, kayısı suyu, incir veya kurusu yenmelidir.
– Sadece kepekli ekmek tüketilmelidir.

Bunlar genellikle yeterli olmaktadır ancak bağırsak tembelliği varsa bunlar yeterli gelmeyebilir bu durumda aktardan kepek alınmalı her akşam bir su bardağı kepek süt, ayran, yoğurt veya çorba gibi şeylere karıştırılarak tüketilmelidir. Bir bardak kepek yeterli gelmezse sabah akşam birer bardak tüketilebilir, ihtiyaca göre daha fazla da tüketilebilir.

Kabızlıkta bir etki de dışkıyı bekletmektir. Tercihen her gün kahvaltıdan sonra tuvalete gitmek alışkanlık haline getirilmelidir.

Makat Çatlağı Kremi Var mı, İşe Yarar mı?

Evet tedavi amacıyla üretilen kremler işe yarar, özellikle erken dönemde ilaç başlanırsa daha yüksek ihtimalle olumlu cevap alınır.

Makat Çatlağı Kremleri

Üç grup ilaç vardır.

– Sadece kas gevşetenler.
– Sadece uyuşturucu etkisi olanlar.
– Hem uyuşturma hem de kas gevşetme etkisi olanlar.

Kas Gevşeten Kremler

Rectoderm, rectogesic ve Anrecta adlı ilaçlar vardır. Kası gevşeterek ağrıyı azaltır ve çatlağın iyileşmesine destek olur. Tek başına kullanmak yerine tercihen uyuşturucu kremle birlikte kullanılmalıdır, acı azalacağı için iyileşme ihtimali artar.

Uyuşturan Kremler

En bilineni Anestol Merhemdir. dışkılarken acının azalmasını sağlar, hasta acısız dışkılayacağı için iyileşme ihtimali artar, tercihen kası gevşeten kremle birlikte kullanılmalıdır çünkü kasın kasılması iyileşmeyi engelleyen en önemli etkendir.

Kas Gevşetme + Uyuşturma Etkisi Olanlar

Bu şekilde üretilen Türkiye’deki tek ilaç Anuflex Merhem’dir. Anuflex Merhem dışkılamadan önce uygulandığında hem uyuşturma hem kas gevşetme etkisiyle daha rahat dışkılama sağlar, tuvaletten çıkmadan sürüldüğünde de dışkılama sonrası ağrı ve yanmayı azaltır. Merhem içeri sıkma veya dışarı sürme şeklinde değil parmak yardımıyla çatlağın olduğu makatın içine sürülmelidir.

Makat Çatlağına Ne İyi Gelir?

Yukarıda yazılan ilaçlar, botilismus toksin A enjeksiyonu ve LİS ameliyatları dışında evde yapılacaklar da vardır.

Fissür İçin Evde Yapılacak İyi Gelen Uygulamalar
ılık su otuma banyosu, leğenin içine konulan 3-5 litre hafif can yakacak kadar sıcak suyun içinde oturmak makat kaslarını gevşeterek rahatlama sağlar.

Termofor uygulaması, Ilık suda oturmakla uğraşmak istenmediğinde daha pratik olan termofora sıcak su koyup oturmak, sıcak tuğlaya oturmak da yaklaşık aynı etkiyi yapar.

Kabızlığın engellenmesi, kabızlığı engellemek şikayetlerin azalmasını sağladığı gibi uygulanan tedavilerin başarısını da arttırır.

Karanfil çayı, karanfille hazırlanan çaydan bir fincan 2-3 litre ılık suya karıştırılıp içine oturulması çatlağın uyuşmasını sağlar ve acıyı azaltır.

Makat Çatlağı Bitkisel Yöntemlerle Tedavi Edilebilir mi?

Tek başına bitki tüketerek iyileştirmek mümkün olmayabilir ancak uygun bitki çayları, mesela sinameki otu çayı gibi çaylarla kabızlığı engellemek çatlağa iyi gelir. Bunun dışında bitkisel özlerle hazırlanacak kremlerle iyileşme sağlamak mümkündür ama bu bitkisel özlerin elde edilmesi, uygun formülün hazırlanması ve bunların bozulmadan korunacak şekilde merhem haline getirilmesi pratik değildir.

Bunu fark eden ilaç firmaları bu konuda en etkili bitki özlerinde krem hazırlayıp eczanelerde satışa sunmuştur. Bunlar arasında en etkilisi karanfil özü, aynısefa özü, sarı kantaron yağı, meyan kökü özü ve at kestanesi özü içeren Anuflex Kremdir.

Bu bitkiler ve etkileri özetle şöyledir;

Karanfil, bölgesel uyuşturucu etkisi vardır, sürülen yerde acı ve ağrıyı azaltır, diş ağrısında da sıkça kullanılır. (2) (3)

Aynısefa otu, kas gevşetici etkisi vardır. Anüse sürüldüğünde dışkılamayı rahatlatır ve kas spazmını engelleyerek ağrıyı azaltır. (4) (5)

Sarı kantaron yağı, yara iyileşmesini hızlandırır, yara üzerinde bariyer etkisiyle dışkının kirletmesini engeller.

Meyan kökü, bitkisel kortizon içerir, bölgedeki şişliğin inmesini sağlar. (6)

At kestanesi, kan dolaşımını hızlandırır, toplar damarlarda büzüşme sağlar.

Makat Çatlağı Kendiliğinden Geçer mi?

Evet küçük ihtimalle de olsa kendiliğinden iyileşebilir. Oluştuğu ilk günlerde kabızlık kalınmazsa kronikleşmesi önlenebilir. Dışkılama öncesi ılık su oturma banyosu ile acısız dışkılama yapılabilirse bu da iyileşmeye katkı sağlar.

Makat Çatlağına Sirke İyi Gelir mi?

Gıdalarla alınması direk etki etmese de kabızlığı düzelterek indirek olarak fayda sağlar. Elma sirkesi çoğu kişide kabızlığa çözüm olmaktadır.

Bölgesel olarak uygulamada sirkenin bazı deri hastalıklarına iyi geldiği için böyle bir soru akla gelebilir ancak fissür bir deri sorunu değil bir tür yaradır, yaraya sirkenin olumlu etkisi olması beklenmez. Diğer taraftan sirkenin içindeki asit çatlakta ciddi yanmaya neden olabilir ve gereksiz yere acı çekilmiş olur.

Makat Çatlağı Karın Ağrısı Yapar mı?

Makat çatlağında kaslar kontrolsüz bir şekilde kasılır. Kasılma sebebiyle kontrollü olarak çıkarılan gaz veya uykuda kontrolsüz olarak çıkarılan bağırsak gazları dışarı atılamaz. Rahatça boşaltılamayan gaz bağırsaklarda birikir ve şişkinliğe neden olur. Bağırsakta gaz birikmesi karın sancısı yapabilir.

Makat Çatlağı İçin Kullanılabilecek Krem İsimleri?

Bu kremlerden eczanede satışı yapılan kremler tercih edilmelidir. Sırf internette yalan yanlış reklamlarla satışı yapılan, neidüğü belirsiz ve işe yaramaz kremlerden uzak durulmalıdır.

Bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmış çatlak kremleri;
Anuflex Merhem, kasları gevşetir ve uyuşma sağlar.

Rectoderm Krem, kas gevşetici etkisi vardır, acıyı azaltmaz.

Anrecta Krem, kas gevşetici etkisi vardır, acıyı azaltmaz.

Anestol Merhem, uyuşturucu etkisi vardır, kas gevşetici etkisi olmadığı için tek başına yetersizdir.

Bu kremlerden Rectoderm ile Anrecta tamamen aynı içeriğe (glyceryl trinitrate) sahiptir (7), tek fark üretici firma farkıdır.

Makat Çatlağına Hangi Doktor Bakar?

Makat hastalıkları genel cerrahi branşına girer. Her genel cerrahın teşhis ve tedavi edebileceği bir hastalıktır ancak genel cerrahinin üst branşı olan proktoloji uzmanları bu konuda daha tecrübelidir. Proktoloji uzmanına ulaşılamıyorsa genel cerraha muayene olunabilir.

Makat Çatlağı Erkeklerde ve Kadınlarda Farklılık Gösterir mi?

Ciddi fark olmamakla birlikte erkeklerde makat kasları daha güçlüdür bu sebeple kası kesme ameliyatı (LİS) yapılırken kadınlarda çok dikkatli olmak gerekir, erkeklerdeki gibi kesilirse kalıcı dışkı kaçırma sorunu yaşanabilir.

Benzer şekilde botilismus toksini yapılacaksa biraz daha düşük miktarda yapılmalıdır.

Makat Çatlağına Kesin Çözüm

Kremlerle tedavide başarı oranı hastalığın başlangıç süresine, kullanılan ilaca ve uygulama şekline göre % 20 ile 50 arasında değişmektedir. Bu iyi bir oran olduğu için mutlaka denenmelidir ama kesin çözümden söz etmek mümkün değildir.

Kesine daha yakın çözüm olan ameliyatın başarısı %99 civarıdır ama kalıcı gaz ve dışkı kaçırma yan etkisi vardır. % 98 başarıyla ameliyata yakın düzeyde kesin çözüm sağlayan botilismus toksini enjeksiyonunda rahatsız edici yan etki yaşanmaz.